Pasienten sitt møte med behandlingsapparatet

Pasienten sitt møte med behandlingsapparatet  1· . 1· Av Erling Jahn lands.leiar, Mental Helse Norge De-i rles.1e hrukarar $mn h.r ,1oir-e cleprimem: vil kjen11 :1u 'n dd .e-11tr;1lc 1i}llll.>tom I. , '-'Cr Jcprimcn. Den voo,•::mm.de 'kjc11sl av i \o'C:n; «tom" pi re sursar or l møte kvardagen er c:it s.cntrahsign.11 p; verr:(leprimcrr. • rdell de, gjdcl I .'lrnc tid ikkjc , r .m•c dier. tadig ,1akn:ir opp om 11, tra og vert tyngd , "tank, r prega .:w kuld for k c:in ikkj1.: h.u gjon, eller kv cin hu gj n seg -U't, n il frj :t:g fr k11kli:1?: for andsynes andre rank"' ne ig k jensl ·ne nmd t dette -, , ka II ei:n vcre 1xl ,,eg inn i cin dc:pr ion som cin utan hjdp fr andre ikk. · c: kjern .sc:gut av. ndre )'1Hptom er-at cill atn:,tundcs kan bli irrinibel og ra t• l:;iu , 1.1g .-r l;;mppe11 ,.·ert tung og .It g;'lr l;m mm. Kj,t:11. la :tv. vcr .rastlam og rn ngil, ngsam I),'\ 5-ame tid .kan gj re ::trcin ,,i:rt de per, c og gjcr al orl.e e handlinger m t seg jølv, T:inbr orn døcl og sjølvmor li .m eim1-.te løysin , kome seg ut, det heile p:· kjem og kan blis, tetke :It ein prø er .jølv.morJ og t!U i verk deue som dna:.tc løy ing. ;,\kn{al Helse orge har gjcnn n. r uual.t at fiH , ppn ei11 b re 5-atnla cffekth•iu.[, ,. re un;;:1nc i h ls.ctcric5t , mÆ frnmti• digc arhdd:;mctodar id l psyki.skc lidsc,·crn t byggje p, over. PAS I E :SITT MØT l!ED ,SAPiPARATF.i' lapping mellom dei f'. lhskommunalc og kommunale til.bod. \'i erfarei-:1ulcr i m.'mgt: fylke og kommunars:tår my kije :att fo..-dc:t rein realitcr. Dei s.tadi. kr;1v;i til otns.tilliag, der måta er reduksj n a budsjetta { g med dc:t c løyvit1g:me lil brub.rreu:i 1-ijdpcatih, k og fa leg St}'rking av arbeidet, fører til , t mange in titu.jo11ar og-komrmLflar mi.ccr dei bote t:gt"o!k in.•. pesielt gjeld dettei· or d(:i :Ylrn h;1r evne til prnbh:111l0)•:S111goit :tmhm1dling med brukar, rn:. Vi trur at samstunde-s .om hruk:mme erfarer konsekven.sa11c av rnangt,rndc heilskaplc c tilhod, . J. r deuc kon..hen ·u for fagmili.ct rekrnuc.ring, er foring ut\'ikling og kom pctanseu civikli ng. Dene f:h· i;, kons.ek,,.m, r for korleis men1r1c ke med diag.nmen dcprc ·jull og!cllcri1'1'1cdia.ndrl:!, h•ur!cgt: psyki..kc.siuk.domrrun f. r lljdp. E'A h(lr m0u menni· kc med alvorleg deprcsi n som fond megi. t dei har ikikje-Blt den hjelp og behandiling tlei rrcng fordi de-i er forn1h at dci ..-jkkjc -tT j uke n ik ril .-li hl i i ,rn Ia,g.. eller bli prioritert i c--n:crapc--utisk behandling •pplcgg. Det r ikkjc t:nmnlagf, rå bli bg:1 imi m d bruk. h•ang, ug manyLmd. pb!>_.. r tnn:mfur p.yki, . t.riel'I fører ril at dt'i kjem h:1k .m Ire liilgnoscgmpper i køen. De1 er t tilfelle som dette, og 11. r priori[(:ringanc ert som dci no .r ;;u ..:i II t.d. kan søk j t eltet dei hø. •e sjltl..,.mvrd.tala oreg. M.cntal Hdsc orge-meirn:r a't det sbl vere eil forpliktand s.amt1irbeid mdl,,n1 11lil;,1; fo.gni11pcr ::iv hd.-•og o:;ia.l:ir.l'K!1clal'.r, og mdl rn ulike forvaltning lli\',,. l laj.; 1ru:d bru.k.inine s.kaI de-t sti lia l kr. \' lil cb1 en kd c i rist:u1 w, 1 til• .icr al an svars-og rn!lcfordding:.i m. \'Cre tyddeg or al Ie. D.c er :1.likc • r i met.od r :.om gje hrnk:1reri/p:i"11!!11ten von om i. brtring i tilstan.d, fordi C!'Lt likt prob! ·mløysand sams pel \';I erk:1 inn p,; mnriva.joorn till handle sjølv om 111)'1-::je ser .mt1rkt uti-.. i dagleglLvet al dell de-r gjeld. Herres m rbcid vil løyse problem, ,nikc ,cffekti iu:t og pJ sikt ere ressm...l.lrandc. D ·t mots ·tite ,.,jl opprenh;1ldc dci tilhove vi (1ft • finn inn, . or det p rki.ke helseve-met, og som forer til at: • bru kar. r og ph.)r.irnk som er deprirnerte og i dn \·:in. .kdcg li,•s5itllasjo11 jølve, Br f!LI bd:m:i,nd konrdi11e.rrngsan •ar. ·• tilst:111d og beho ·husbruk. ren og p, mran,le \'t!rl m•e,r.s..ctt dier m, ngclfulb foing:.i opp. • bru kareri fAr lange vcr1t tider og for s.einc tiltak, med forverri11g in' til:1..1rid og kronisk sjukdom og lågm:e rih, hilitni11g.. tcnsi, I som rc:;.t1lr:11. • mskri,•iriga skjer på konivarsel, 11oko som f, rertil manglande nppf0lgi11g i prim.,rhr:lse1en. 1::1 fol' li plm,• .eril'1g.,\'i. n!;,.. ar ,·avtaler m oppfølgin ikkje..:r pl pl:i,s:1;, • tilbod '-'Crt ut\'ikla uavh.ngi.g a kv:mmclrc og bmkai.rrn ikkje mr 1.lclrn i utvikling. ;1;,• (ilboda. • .rnsv:m fr. .kri\•ingskjer p.g.a. mangbnde r.amhald.ni11g rndlom ulik in5t n ar, • Jet ert for crri11g av til i..T1dc11 til hrulrnrcn, rnangcl.fol] 9ppføl.ing, Ill)' i11nlegging og meir brukia I ng i1mafo:r ck-t 1rykisk1: hd vernet. • m.mge bmkarar medi. h•orleg jukdomldepm;jon vert "svirigd.r-.p:i icntm» med rilfdJige inn• .g tn. kri. ingar til og lrJ .jukdm.. De:i kjenner seg :.,igmati:;.crlc av .mfunnec rLHlilt :,.eg, og ni:dv .rdiga i.nm 1ne1111eske. Hel niai ter Da fim1 Høybråten [uk hau ten 199, i11i tia • tl enil omfottt!mle rn3rlb ·ringav Ve ref n-.rhgen for p:s ki:sk hd:1; • M, lct er :.p.rci.c .inf. 1nasjon om psykis.k hel ·,fori. rc--duscrc fordommar og mhvh ·lagte h, Mni11gar mndt ps)'· k i kc .j,1kdo1T1111:1 r. Mental H clse rgc har i tletre r nau likt arbeid om ei av \'åre h.ovurluppgå,,.er. Organ[ms:jor1en [iller1.1pp i :ll!cl dd li r t!t=1te;irbl:!it.ll!"r fordi .·i tmr ar m11rkeri111g:1 r cit vcrdifliillt hidr.•. i :.rli,eidt!I med il n m. la i opptrappingspl:men. Det grn ,m I ggj:::mdc or · 11· lem: vil I ib.:v.I fr:i rnlc;is ..,.en: at det psykiske hels.everne1 i (lreg ar dci rcs.sur.m.r som tor(illget gjrnriQm si11c vedtak har gjc,:e-og vil gjc lovn:i.Jer vin i ko,uand · stat bwl jeu. Del 11·il ilm.tt,1lcl.es ven; • \rg:jcra.nde ar arb i let med dei ·11keltc brukarnr i kommu.nane gi f}•lb hyggkr på dri m I \'i h, r nedfelt i \'J t l1ancl.ling5-og 1->r'nsipprogr. m og som tlea muli:ge øpptrap• pingsplane11 faktisk. h. r reke i;itt utgangspunkt i. P. :.nn tid er der \•iktig at fylka og kommun:1n. kjenner s.cg konomisk 1 .1:in,I til. h:ikl op1. ehiMernnrletilt. k o. bt:h.ndli11g!.plm.sar, likt at det ikkjc .'kjer ei ne-Ol,..ipping ut i frlk og komnmm1.m: p .ame tid .om muen h:u s0111 må.I , gjc1rnninfore tortingct in H:dtekr.e Dpp!rappingi.plan for det ps:ykiske helsevernet. Me111.I Hds.r orge 1i'i;11" fo ·tisk ei reell bek mring fi i' ac dette no er p· \'eg til : :kje, m.a. li rdi r;llt1incl0p· ini, ne til clrir[ a jukr: lrns.a i man e fylki: ikkje 5,trckk til. Deuc vii i 11 ·srenmgo11gkunfle f;) _50JT1 kori. ·b•cns at de( \ert eit g:ip 1ndlom tm.ngcn for mi I, r ti.I ek i ti:rnndi: 1iltak og d ·i krnv uppcrappiag"planell tillcr til nyet;1bler-ing ,, tiltak, og til cigenf1n;in ierillgav ri Irak mm kr·\• i1r1ve tring kost.n:l!det. Det \•il vcrcci uifordringfor ta. te.ri og fyilk.1 J ll!t)' e denne simasjonc11 riar.ist. u11 :ir det1e kjer vil m, l;i i opptrappi11.pl1rnen om it hcil..k:1plr::g psy.ki.k hi:lsevcm . lm1karane sine prcmisst'r kunne ta cin l,,..orlcg knekk frl st:1ri:en 21v, og pJkiatriell t'Jr i.kkjc de[ "løft" som st t5r l•øybråten hul' I. gt \'.æn stor 1lre.ti.je !:!h p, • få tit