A fortunate man - Tore Reiten intervjuet av Elisabeth Swensen

A fortunate man - Tore Reiten intervjuet av Elisabeth Swensen 0.RTUNA M,\ Intervju med Tor Reiten v Elisab th Swensen Tor Reiten, f. 1939, utdannet lege 1968 fra University of \Visconsin. Doktor i hjembygda Seljord i Telemark fra 1969 til midt på 90-tallet. (Har han egentlig sluttet?) Pendler for tiden til ovedegestB-ling ved A ttff.irings-sen teret i Rauland. Spesialist og veile.der i all.1nenn.1nedisin. "Du kjenn r meg · goclt, du kunne sikken h:1 :skrive dette intervjuer man, nakke med meg. a Tor enerp . Det er ka11skjc sam. · · i h:ir job. .t på samme .legekontor, Scljor -1 hel es 11tcr, i mange r ledd og grått sammen.over .like opple els.er ${im oo:re u elekterrallinennprnksis I, ngt fr. kehusbnhyp{l.wku.dho.hv r,ndr ,snc:krc:itprosjck ammen, vært mands.irrita leog frr.:d:ig s.litnc samtidig,sl . .s om t leticlc:n i llrn. s.jen og h0n h cramlirc:s bc:.tc (o 1m.• l .:\renedlrligstc) it er... Det crnok Tur snm har lært meg det mene a det jeg kan, i Ile :fal ,det j g har ffo hrnk or, i elene f; gct.".. Kom hi • -et e-r nuko e. ,•il at. du k. I .j ,. er Tor 1.:jennin melodi som kollega-,.noko .. harværtalt fr .penn 11dc: fo,rn.,en pro.cl. re h, 11 har lært seg,· t fenomen om tok en ovcrr sken.de \'ending. [hl, llt et fint dikt h:111 h r .! t. ([ ·erst fall noen d}'re !odd h:111 ,d selge til inntdc. for :idrettslage( eller kuhmhusct ) Han r et o,•crflø.dighetshom. Hlil er utålmodig, r;1.tløs g cgenr lig. Jan er en]. r..m s-tcr og en rollcmoddl fur nye landsbyleger. Jeg har inten•juct Tor Reiten, ·n O r gammel allmennprak1i. k rsomcl_sker fogct(ogblir sliten a job,. ben) rett og slett ordi han tlr for faglig entusiasme, rdvtillit og dugn .d_s nd . vegn· a ell priin·, ·rlegctje• neste som er i f. rd med drukne i 1:x:k}' tnring og sd,.,. rm:dlide-11 hel. Du er oppi ok t i Seljord og .-i slekt med lu1iu.e bygda. !k'MUWI er Ju etJ lo+zl ililsjd som har m bet.i i lllle bai og lef ro11n-ah1 Jltm alle, Ptl ol nult. har dti l.t'l'l m slt1g:, 1-pisiformu!t:1·ing 11v m primætlcg.. HIKlnkm r:r det· d vcere sd til de g1"tl.der cprimær•? -Det viktigaste er i.·d at c reg veldig knytt. ti I IjoJd og e t-Tde,n. rk. E er pp1ekcri a\' at folk sk,,I.leve godt her og kjenne g t·rygge til "A f'O RTU A MAN. «I smnetimes 1.vonder,» he says. «how much nf mt is the fast of t"h C· old trncHtinn 1!l coumry doctor and ho\v much of m.· isa doctor of the fu ture. Cain y1H1 be lmth:,. (Fr:t lmke:11 «A Fortu"na te rd":111,,, orn doktor s.ssall, en engelsk lands"bylege. John Bc"rgcr&Jt:an t\fohr, ·nK Penguin Press 1967.) døm(!'s vc: l .:itdci h. r r;i vr:lfungc:r.mdr; hel c:t ·ne te, Lokal. seg f, rp.likta til sa ein viss di.name .man før eln c entuclt b.1"n"nsb"p er ein ,.,iJaig d I a det faglege bei11.1.t11i"n - je-v $Cg.". · . blir 01ntrcm som i e>it ekteskap. grunnlagi:!t mitc.. J t.u eg o.fras1: kjennl:!"r rnilj0t,t rnri,lt pm"i. em.en, i m:mge htwe kjefiner sl ·kt.h15,toria og h ndi[lgar a betydning for fomilicn, gicr at eg blir ikr-.ue p k a eg h.1r med giere n reg kal 1olk eit ymptom. lhkmt kull. eg yiuk je :u e · i kk je \•i s e d ·t· eg visste ti I dømes n r eg " er. r:io d. deg progn.o c hi ein ung picrson. Eg et khir m•i:;i-:at lokalkurin kap kan bli .·it bi;.is, r.lct hr:11dcr .i i:g konklude.rn r litt for fun. Vdr foll. k_olleg,1 Øys1eir1 fomla i 1.in rid 1JI du sl(u/{e gå m. et sk_ili r11ndt ha.n ,mr du /radd. fri, et ;rd,u so-rn hussene lulr m!i· de i{k,c tar nmJ passa.,jem·: .:lkkfe i r1,le "-Syfl. du kfolk,rir1gm /mr /tatt for store flmæntni11ge:r 1ii deg? -. r let g:j Id be.handling og oppf}1lgj1ng :i m1r e, nolk t folk i Seljord for vent .r :u . .k. I levere bi Iitet. Det: ergreit. mein.er :it cit tl"'' kjcnnctc.kn,. p· cin god allmenn.le ,e c:r athari fylgjer opp pa icmane inc sjølv, ikkjd,..-e .i:ndcr d i rundt i lli!s.e". e met. De-i kmni k g alvorl g i;juke pa.ien.rar,e mine ..kal vite. t eg tek , m\1 r heilt ril C"g r:.r1dc. Ein albne.rmlcge om ikk"je tek det an \•Cire(,,.\likt. r oppgå,.·a si. Oft:c har eg gt ttil familien rund cin alvorl g juk pa iem: ... De bn ril'lgc: me , riår de v 1 -og c!e:i ringer i kkje! Det er ·"ikkje. lhid det. gjere mykje wm betyr [l(>k(i. mi::n .it db kjcnllc:r sc:g tr gg p., .E cin er der. -Demn. n r det ei fantasti k fagleg 11pplevi11g .I f lgj · m ixisi ·ntgicnnom ei n sjuhiQJn. jøh· m ri k::rn ven. person.le tri t. (Her .tm,u: vi joTt;f{Jtl tilnærme/ uemlelig. Deue tr Tors hjertebarn. jtg,:rsil(_k.,cr pJ. # 11dr Tcrk_ommcr til liimmclen, /(qm• mer .Ile dr: lun, fi,lgtc l1elt til d_ør-a til ,1111 imot ham med .ti.ende apfrlam.} g er kcepcisk ni\r nokon rm \'il g1ere primærlegen til ein .:fagli:g koordin.•u r,._ i' tenkc:r eg .,nvanscrr koritm.funk.j 11, ·r . Det hø. re ikkjc ::ulcg morosarru vt, t som er spc.i;idc for allmennprnksi er ti l a ·pe.ki"tt Qg han lings.l'Olllmel' • t cin k;10 pnwc ut ulik'= ti !tak og sj o r h mill kor.leis dei .•erlk:i.. B de ·in iølv om lege og pas.lemen 1n k jrnm: -Alle jcr foil. Dec er ein del, v det, vereallme.n:npr, ktikar. Mecl". m hM vi :iilk med oss erfaring. r som .I!' .n:rl -d}'l"e• k j1 pt • Eg te[) kcr til døme n.stcn ibgl ·g pl den unge gute[J s.om dø)rdde \•ein ineilingltt"som eg ikkjeoppd!aga tidsnok. Der r snart 20, r .sid. ri. [ tt:crtid har eg gjart det til cit poeng , furt ljc den hi tor ia ei I dei unge t.ollcgi::nc. et ha"r re terapi for"me .jd,, g nyttig for dC"i. Leg r ml .lære ilt de1t er farleg". vcrc or ikker · sin eigen konklu ·jc,n. )_il c:in må ik"kjc døm den kolle,g en"sc.i1n 5g p, 51t11tcn fy.m ogS Jm ikkje c1ppfam1 .1 .. · m.:t i cit tidlcgarc st dium sjukdoinC!11. Det cd n. vcr cttcrp.1kl k. (/eg hfJr ik,k. kril pd alle J. gtmg.e11e jeg har .nØl't Tor fortelle om si,re:foilvur:dr1·ing.-og sin tvil tiltcll,_krtcmligc; lydhøre ttmrn 1(_1mdida1.r. D. er marma fra Jc11 Sflmm.kimmelen jfr.fonignpømnJI ..".. ) Kollega Olav Rutle g eg blei godtkjenJr: il0114;rn,, veile lermdarininga. g lærte nmy k j1; a ,, h. ri om å "'crc opcll rn in fr:iI, 11, 11 v r ei.11 ba ne.brytar p dccom; det. Mi eiga erfaringer at p.1si.em:m : ikkic held feila dine 111(1t deg d r ,n du er dci i .11g,1 og ikkje prø,,ec-. gø>•m · deg \'ekk n, r noku li:ir g tt k. Del flesre f, a .r t ingjer god1rein kall". Mt"ri Jtt wk dq:, ll'lO f.l aw.1ref .k mcd Y.il(;1ria1e,· og andre lcgt::jab.bcr lbl.tmt" -Ja, c • må .radig ha nokon ;1.vb.rC"kk, .il , 11dre folk 9g B .ifldr f. glcg irnpul a.r, Ein m.\ ve"kk fr, de11n1; j bhen med j. mlle mcllomn:im. Lcgm i allmennprak i. tr rig s..-ibbac::, r meir e11n nokcm. D t er ei $.ilk som pptek mc , a.[ ei fast.legeordn ing må gjc rom fo:r 5)ike a-.ibrckk med øl:c"momi.k ryggdeknin . Eg {',·ihr. Eg h,_r ofte \•ure fru t -rt over fag.for-eininga r, D ·11 n.or.ke 1 geforening. Dei h11r st n for ei einsidig fokuseri.ng ."• leg.u1e $Om tiber;ile yrkc.utl,)'.•.'H;ir, ik jc tt eller villet sj · orlei& et har undergr:n•c primær• !etenes.r-.J I d imi k t'-'l. cg -Lege,•ak:t e:r mc.ir og meir sli. mt mod r,. Det h,ndl r ikkje b re om å bli eldre. oko. v · et verste mt:d. crc pri.rn rl.gela.ngdr. sjukehus er ål.cgge:r.egom kvcldcn"p vakit og lure p.\ om det kjem dl skje Mko som du 1kk1e f,"ireitr ,, takle.. Fin kjem aldri voe:kk fri J ·t ubchager meo cin kan org:mi crc eg lik .it ci..n i alle fall kan. del· 1bchaget med nokon. Tidleg . 70•1:aict var eg -og kollega Berstad i .nabo.· om mune11 I{ it.eseid pionerar i høve til lag· cit inter• k mmun ltlegevak iiID rbeid. lFørdctmåttcmc ringe Fyl. kcslegeri n r me :sk.il le ut av bygda ei n. tur. Kari, wkep/.11 pJ k,ontOllt, s.(l n lig: c ! ot!n gµnger sa1mrr jeg Tor i matpnusa. Han p,-a11:t 11 en al/1id. om ett eller mmet faglig problem. J. f'JlfJ.jrg la:,·tl!'Sd my,.-aud.t.» Selt1føler jeg det ofte som om jegfon' llter en slag, arv ellEI' J;:g pd k_r;ntQr('J, Det i:,· ,we i vegge,.. en ssabilisrr1'11gsfak!or, 11,x bm. Klarl!rdu d s;ette n tm pt1 dd? -Eg trur dot viktigastc er J sjå re s1.u-s1ne og ak p{ere begre-nsn ingarte· hj. dei oom .kal arbeide s:.i m,m. B de delar r heilt a"vgjcranck. in må ha dc:t tri,,·eleg p. jobben, s.ær.leg i ein jobb som. 1-: tt:\ a,yl je men ncdcclegover kiot utad. Slikt kjem ikkje a\f se iølv,ein rn jobbe bev[ tforat mi.1.j,øet sk:tl utgjicrc ei n heilskap. Sel jord har hatt eit urni leg sta• bil hjclpcpc non:,ilc, det ei-ldan at dc:l gjc;\r lrygglcik Mde ir legane pasicmanc. Ein :.kal stelle fint med medarbei. da.rane sine. I' dele glege pørsmJl o ku1111 k pm d dci er ein m te j g)erc lee p.t Du er i fe,'J m. Il hH sd gamrntl ., der er lov d .fpøm: hm du tc11.k_er omfremtid rJ' ... Hua fro" dr, ;k_a( til for at tmge leger 5/{n_l '1eige .mm du ogjeg liar gjort, .ollme1mpn1k_.is pd landet? o har allmennprak i. l g tatus, hj. student.ane. [)(it har mange , trs.:iker, mellom an 11a rendensar i tid oom ile kje h.;i r· rnCfl det faglege. gjere. Men der er og noko med den fug.lege utviklinga, at !.j1,1kchu rnt:d1si11en li bom pcir defini.• sjoti er viktigan:: og flinkarc nn, llm munedi ioe11. Den tadig auk:mde reduksjonismen i medisinen er s"krcm..mand.e,. ei tinga Nrer "fa kror x,.. De 111d reg har seu og I _rt som dl kror, dess mei.-ei-eg ppteken a hcil b p. framti(L er det hcihka plcgc forklaring.'I r om vil bli euenpmde. D.r er me alhne1tnpraktik rar g de. Moe: m bli m"eir offensive ta foge ttende ikkje sende all diagnostikk og behandli·ng frå oss., Pl kon sikt er eg pessimi t. Dt. fi'm1.1tJr jo ikkt neuopp som no.n pu.rimist? Sn.rm:rc som l!:tl cttlusioJJitk_ .mrcpr. nør med n ,nJig uilt:-ntfor organisering ,w ltalsbll".k.,1:11d.r (.i hal; og a,1drt"S!) dr1g11ader. -M m 1 in lil j. :in.nkantane for tidii fører cin dcfens.i v .kamp.. gnur ikkj · mc kjeJtl umnom ei vi.ss.sentralis.cring !l, \t lege.tenoe:srn i distrikra., or legane ha.ndlardet I bei-gcogkon. ol1dcre dci fagmi jø som er an. Seljord har c:it slikt rniljii), det C.1' h.ovudgmnnen t-il .c fol blir der. J.r eg seier , g er pessimist, 5.:3 mei nei-eg. t er rcafoti ·k frl itu j,oncn. Ein ka.n klagt!'og liåpc5-å mykje e-iri vil,men eger slik km .. saman ,H eg mi gj,ere noko. · _ pc: noko nyn. De,"1: er n:u • t e li .•. ting cil .3 ilcje. in m.l prøve l\ f! \I .vikl:inga til·. g rett. 'l'e en. R:ttT5krift; dgikJu-tg i kveld-efter at intervju.et m,· sk,rnr :t ut-ug Stifil.men "S,idchus,,eglme ... Tilf./Jig, cgc11tlig. lhlant filr ma,r dm,u fio-ttt: folch·en av as, alt sl.em.,.'. De .fom har· ;ett jilme;J/omdr fo,bindelsesli,tjen til imcrry:ut:I mt:d To" Reiten. De andre bør k;jem. ,i" bes,;J{dmrid. Slf.ildri,.ttm a" dc11 Q.WYarkidedE, Je.,.illu.rjo,1cnt!, lrpmpromi tlØ:Jl fo,plilr,_1t:dt! bamehjcrml'eg. Dr. l ,.rn-h og han, :mgc ele,, Homer Wells b11rde in'lgd tom peqsum MJ,:-i grunn-og .au:mtdam1ing.,1far lete,·. Min lurrmskartdip dat kar filu tilbud om d e dm i a,.kidsii.den am l1a1J vil.